استاپ موشن چیست؟ استاپ موشن (Stop Motion) تکنیکی است بسیار قدیمی که با حرکت دادن فریم‌به‌فریم مدل، انیمیشن ساخته می‌شود. در این روش از مدل موردنظر در حالت‌های مختلف عکس‌برداری شده و در نهایت این عکس‌ها کنار هم گذاشته می‌شوند تا انیمیشن و ویدئوی نهایی ساخته شود؛ از انیمیشن خمیری و عروسکی گرفته تا تبلیغات ویدئویی و ویدئو مارکتینگ. نکته جالب‌توجه استاپ موشن در  سادگی آن است؛ یعنی به تجهیزات پیچیده احتیاج ندارد. تنها با یک دوربین ساده، نرم‌افزارهایی مانند Dragon Frame و Stop Motion Studio و کمی صبر و حوصله و چاشنی خلاقیت می‌توانید انیمیشن‌های جذاب و گیرا بسازید. در کسب‌کارهای امروزی که تولید محتوا متعارف و مرسوم شده، استاپ موشن یکی از روش‌های تولید محتوای خلاقانه به‌حساب می‌آید که در عین سادگی، جذب مخاطب بالایی دارد.

قبل از مطالعه باقی مقاله، پیشنهاد می‌کنیم ویدئو زیر که استاپ موشن را به زبان ساده توضیح داده است، ببینید.

استاپ موشن چیست؟

همانطور که اشاره شد استاپ موشن یک تکنیک انیمیشن‌سازی قدیمی است که از حرکت‌های کوچک و تدریجی مدل عکس گرفته می‌شود؛ این مدل می‌تواند بسته به نیاز شما هر چیزی باشد، از عروسک گرفته تا انسان. سپس این عکس‌ها به صورت فریم‌به‌فریم پشت سر هم قرار می‌گیرند و یک ویدئوی متحرک ساخته می‌شود. برای آشنایی بیشتر با انیمیشن، پیشنهاد می‌شود مقاله انیمیشن چیست را نیز مطالعه کنید.

تکنیک استاپ موشن به‌عنوان یکی از تکنیک‌های انیمیشن‌سازی خلاقانه شناخته می‌شود. در این تکنیک احتیاجی به نقاشی یا طراحی دیجیتال نیست؛ زیرا از اشیای واقعی برای ساختن انیمیشن استفاده می‌شود. برای همین استاپ‌موشن یکی از محبوب‌ترین روش‌های ساخت انیمیشن به‌شمار می‌رود. این تکنیک در بسیاری از فیلم‌ها، تبلیغات و سریال‌های معروف به‌کار رفته است. نمونه‌های موفق این آن کارتون پت و مت و بره ناقلا بوده که به احتمال زیاد تماشا کرده‌اید. برای آنکه تفاوت استاپ موشن و موشن گرافیک را هم بدانید پیشنهاد می‌کنیم مقاله مربوط به آن را هم مطالعه کنید.

اهمیت استاپ موشن در دنیای امروز

استاپ موشن یکی از قدیمی‌ترین و جذاب‌ترین تکنیک‌های انیمیشن‌سازی است که با استفاده از تصاویر و تکنیک ‌انیمیشن فریم‌به‌فریم، ویدئو ساخته می‌شود. اما نکنه مهم در استاپ موشن ایجاد تغییرات جزئی در هر فریم است تا به بیننده حس حرکت القا شود.  اما چرا تکنیک استاپ موشن همچنان پس از گذشت زمان و با وجود قدیمی بودن، همچنان در دنیای انیمیشن‌سازی و تبلیغات ویدئویی محبوبیت دارد؟! چون با کمترین تجهیزات و هزینه بسیار کم و فقط با یک دوربین و کمی صبر و حوصله و خلاقیت، نتایج شگفت‌انگیز و خارق‌العاده خواهد شد.

استاپ موشن نه‌تنها در سینما، بلکه در ویدئو مارکتینگ، ساخت تیزر تبلیغاتی و ساخت انیمیشن‌ تبلیغاتی و حتی در تولید محتوا برای شبکه‌های اجتماعی، جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. حتی جالب‌توجه است که حتی برندهای بزرگ و مطرح هم از استاپ موشن برای تبلیغات ویدئویی استفاده می‌کنند و پیام‌ خود را به شکل متفاوت و خلاقانه به مخاطب منتقل می‌کنند.

استاپ موشن و مفهوم خلاقیت در هم تنیده‌اند؛ بدین معنی که با استفاده از این تکنیک می‌توان خلاق بود و ویدئوهای خلاقانه تولید کرد؛ از عروسک‌های خمیری گرفته تا هر چیز دیگری که فکرش را بکنید. علاقه، دوربین، نرم‌افزار استاپ موشن و مدل تنها پیش‌نیاز یادگیری استاپ موشن است؛ بنابراین نیازی نیست هنرمند و حرفه‌ای باشید و به استودیوهای بزرگ دسترسی داشته باشید.

تاریخچه استاپ موشن در سینما

تکنیک استاپ موشن برای اولین بار در فیلم Humpty Dumpty Circus  در سال 1908 دیده شد. مدل استفاده شده در این فیلم عروسک‌های آکروبات بود که توانست مخاطبان خود را جذب کند. اما این تکنیک تا دهه 1910 محبوبیت بیشتری کسب نکرد. هرچند چندین سال بعد در سال 1920 یکی از تکنیک‌های پرطرفدار در فیلم‌های سینمایی شد.

ری هری هاوزن یکی از پیشگامان تکنیک استاپ موشن بود و در فیلم‌های Jason and the Argonauts و Clash of the Titans  این تکنیک را به اوج محبوبیت رساند. ری هری هاوزن از استاپ موشن برای خلق موجودات فانتزی و جلوه‌های ویژه‌ استفاده کرد که در زمان خود تحولی بزرگ در سینما به‌شمار می‌رفت. بسیاری از فیلم‌های سینمایی استاپ موشن محبوب امروز از این میراث بهره برده‌اند.

کاربردهای استاپ موشن

• فیلم و سینما

• ویدئو مارکتینگ

• تبلیغات ویدئویی؛ تیزر تبلیغاتی

• آموزش

آشنایی با انواع استاپ موشن

استاپ موشن بسته به سوژه یا مدل انواع مختلفی دارد که هر کدام ویژگی‌های منحصر به خود را دارند. در این بخش قصد داریم 7 نوع استاپ موشن را بررسی کنیم:

استاپ موشن خمیری (Claymation)

در این استاپ موشن سوژه که معمولا عروسک یا شخصیت‌ خمیری بوده به تدریج و با تغییرات جزئی حرکت داده می‌شود؛ در نهایت تمام این فریم‌ها کنار هم گذاشته می‌شوند و فیلم نهایی ساخته می‌شود. این انیمیشن محبوبیت بسیاری دارد، زیرا خمیر به‌راحتی شکل می‌گیرد و می‌توان آن را به حالت‌های مختلف درآورد. از نمونه‌های موفق انیمیشن خمیری، بره ناقلا و پت و مت است که در سراسر دنیا شناخته شده است.

استاپ موشن عروسکی (Puppet Animation)

در این استاپ موشن از عروسک‌هایی با مفاصل متحرک استفاده می‌شود. بدین صورت که با هر بار حرکت عروسک، عکس گرفته می‌شود و سپس این تصاویر فریم‌به‌فریم کنار هم قرار می‌گیرند. 

انیمیشن کاغذی (Cutout Animation)

در انیمیشن کاغذی یا Cutout Animation از تکه‌های کاغذ یا پارچه برای ایجاد شخصیت‌ها و صحنه‌ها استفاده می‌شود. این تکه‌های کاغذ یا پارچه به تدریج جابه‌جا می‌شوند و از هر تغییر کوچک آن‌ها عکاسی می‌شود. این روش یکی از ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین انواع استاپ موشن محسوب می‌شود که معمولاً در پروژه‌های آموزشی یا برای آموزش طراحی استاپ موشن استفاده می‌شود. استاپ موشن کاغذی برای افراد تازه‌کار بهترین گزینه است.

پیکسلیشن (Pixilation)

در این نوع انیمیشن به‌جای شی یا آبجکت از انسان به‌عنوان مدل استفاده می‌شود؛ یعنی از حرکات عروسک‌مانندِ این افراد عکاسی می‌شود. به‌علاوه  تکنیک پیکسلیشن  اغلب در فیلم‌های فانتزی و تیزرهای تبلیغاتی به‌کار می‌رود.

انیمیشن مدل (Model Animation)

یکی از قدیمی‌ترین روش‌های ساخت استاپ موشن است که در گذشته برای جلوه‌های ویژه فیلم‌های سینمایی استفاده می‌شد. در این تکنیک از مدل‌های واقعی استفاده می‌شود و سپس با استاپ موشن به‌حرکت درمی‌آیند؛ مانند فیلم‌های King Kong و Star Wars. با اینکه امروزه جلوه‌های ویژه کامپیوتری جایگزین این نوع استاپ موشن شده‌اند، اما همچنان به‌دلیل داشتن «حس واقعی» مورد توجه است.

استاپ موشن سیلوئت (Silhouette Animation)

در این استاپ موشن از سایه‌ یا اصطلاحا سیلوئتِ مدل یا شخصیت‌های داستان، برای روایت داستان استفاده می‌شود؛ نور پشت صحنه تابیده می‌شود و سایه‌ها به‌تدریج حرکت می‌کنند. معمولا از این استاپ موشن برای پروژه‌های کوتاه استفاده می‌شود.

انیمیشن آبجکت (Object Animation)

انیمیشن آبجکت یا اشیا یکی دیگر از روش‌های خلاقانه استاپ موشن است که در آن از اشیای روزمره مانند وسایل خانگی، اسباب‌بازی‌ و ابزارهای مختلف استفاده می‌شود. این تکنیک به ویژه در تبلیغات ویدیوئی بسیار پرکاربرد است. برندها با این تکنیک محصولات خود را متحرک کرده و به‌شکلی متفاوت تبلیغ می‌کنند.

ابزارهای لازم برای ساخت استاپ موشن

انتخاب درست ابزار و تجهیزات با کیفیت و حرفه‌ای در ساخت انیمیشن اهمیت بسیاری دارد؛ البته همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد برای ساخت استاپ موشن نیازی به ابزارهای گران‌قیمت و پیشرفته نیست. در این بخش ابزارهای مورد نیاز برای شروع را معرفی خواهیم کرد:

• دوربین: دوربین مناسب در کیفیت نهایی ویدئو و انیمیشن تاثیر بسزایی دارد؛ البته این مسئله بدین معنی نیست که برای شروع حتما باید از دوربین حرفه‌ای استفاده کنید؛ در حالی که سازندگان انیمیشن استاپ موشن از دوربین‌های DSLR و با کیفیت بالا استفاده می‌کند، شما می‌توانید حتی از دوربین موبایل خود نیز استفاده کنید

• سه‌پایه: در کنار دوربین حتما باید سه‌پایه هم تهیه شود؛ چون دوربین همیشه باید ثابت بماند؛ چرا که لرزش دوربین نتیجه کار را غیرحرفه‌ای و حتی خراب می‌کند. 

• ریموت کنترل یا تایمر: با این تجهیزات، بدون لمس دوربین می‌توانید فریم‌ها را ثبت کنید و از هرگونه لرزش احتمالی دوربین جلوگیری کنید.

• نرم‌افزارهای حرفه‌ای برای تدوین و ویرایش: پس از عکاسی فریم به فریم، نوبت به ویرایش و تدوین تصاویر می‌رسد. این مرحله به‌اندازه عکاسی اهمیت دارد؛ زیرا عکس‌ها باید به‌گونه‌ای پشت‌سر‌هم قرار بگیرند که کاملا طبیعی و روان به‌نظر برسد. حالا زمان انتخابِ نرم‌افزارهای مناسب برای استاپ موشن رسیده است. اگر به‌دنبال نرم‌افزاری حرفه‌ای برای ساخت استاپ موشن هستید، Dragon Frame یکی از بهترین و محبوب‌ترین‌ها است که کنترل کاملی بر روند عکاسی و ویرایش می‌دهد؛ قابلیت‌هایی نظیر مدیریت فریم، تنظیمات نور و زمان‌بندی دقیق. این نرم‌افزار در استودیوهای بزرگ برای تولید فیلم‌های سینمایی استاپ موشن به‌کار می‌رود. نرم‌افزار بعدی Stop Motion Studio است که در مقایسه با Dragon Frame رابط کاربری ساده‌تری دارد و مناسب مبتدیان است. این نرم‌افزار برای آن دسته از افرادی که با دوربین گوشی کار می‌کنند، انتخاب بهتری است. 

• نرم‌افزارهای مناسب برای ویرایش نهایی و افکت‌های صوتی: در مرحله آخر ادیت نهایی بر روی استاپ موشن زده می‌شود تا محصول نهایی حرفه‌ای‌تر و زیبا‌تر شود. برای جذاب شدن بیشتر ویدئوی استاپ موشن می‌توانید با نرم‌افزارهایی مانند Adobe Premiere Pro یا Final Cut Pro به استاپ موشن صدا و افکت اضافه کنید و یا حتی در صورت نیاز رنگ ویدئو را نیز اصلاح کنید.

مراحل ساخت استاپ موشن

تا اینجا با ابزارها و تجهیزات مورد نیاز ساخت استاپ موشن آشنا شدیم. در این بخش قصد داریم مراحل ساخت استاپ موشن را یاد بگیریم تا با برنامه‌ریزی درست محصولی زیبا، جذاب و حرفه‌ای تولید کنیم. ساخت استاپ موشن شامل چهار مرحله اصلی می‌شود: 

• پیش‌تولید (Pre-Production): نوشتن داستان یا سناریو‌نویسی و طراحی صحنه؛ یعنی باید از همان ابتدا داستان مشخص و کاملی داشته باشید. نوشتن داستان برای استاپ موشن مانند سناریونویسیِ فیلم و سریال از مراحل اصلی و حیاتی ساخت استاپ موشن است.  بعد از نوشتن داستان، نوبت به طراحی صحنه می‌رسد؛ یعنی طراحی فضای داستان و محیطی که شخصیت‌های داستان در آن ایفای نقش می‌کنند. 
• عکاسی فریم‌به‌فریم: در این مرحله باید توجه ویژه‌ای به تنظیمات دوربین و نورپردازی داشته باشید. بنا به دلایلی که توضیح داده شد، استفاده از سه‌پایه نیز ضروری است. برای اینکه نور در طول زمان تغییر نکند، توصیه می‌شود ار نور مصنوعی استفاده کنید. علاوه بر این موارد، تنظیم دقیق فریم‌ها و فاصله زمانی بین آن‌ها در کیفیت نهایی ویدیو اهمیت بسیاری دارد. به‌‌عنوان مثال هر ثانیه از انیمیشن، حدودا به ۱۰ تا ۱۲ فریم نیاز خواهد داشت.
• ویرایش: حالا باید عکس‌هایی را که گرفته‌اید در یکی از نرم‌افزارهای معرفی شده با دقت و حوصله پشت‌سرهم قرار بدهید تا حرکت نهایی شکل بگیرد.
• پس‌تولید (Post-Production): در این مرحله استاپ موشن شما تقریبا آماده است، اما با چند تکنیک ساده قابلیت حرفه‌ای‌تر شدن هم دارد؛ یعنی صداگذاری، افزودن افکت‌های ویژه، دیالوگ و موسیقی پس‌زمینه با نرم‌افزارهایی مانند Adobe Premiere Pro و Final Cut Pro.

ویدئو زیر آموزش ساده‌ای از ساخت استاپ موشن با موبایل است. پیشنهاد می‌کنیم حتما آن را تماشا کنید

نتیجه‌گیری؛ چرا استاپ موشن یاد بگیریم؟

در پاسخ به این سوال می‌توان گفت چون این روش کم‌هزینه بوده و احتیاج به تجهیزات گران‌قیمت ندارد. در مدت زمان خیلی کوتاه قابل‌ یادگیری است. بنابراین نه‌تنها در هزینه بلکه در زمان نیز صرفه‌جویی می‌شود. علاوه بر این روش تبلیغاتی استاپ موشن برای کسب‌وکارهای کوچک یا افرادی که بودجه محدودی دارند، بسیار کاربردی است و در عین حال، کیفیت خروجی ویدیو استاپ موشن با انیمیشن‌های حرفه‌ای‌تر قابلیت رقابت نیز دارد. تاریخ نشان داده که تکنیک استاپ موشن هیچ وقت قدیمی نخواهد شد، بلکه فقط به‌شکل‌های مختلف و با توجه به نیاز روز تغییر می‌کند. به‌طور کلی اگر صاحب کسب‌وکار بزرگ یا حتی کوچک هستید، توصیه می‌شود برای مارکتینگ یا همان بازاریابی از استاپ موشن برای تبلیغات و رونق کسب‌وکار خود استفاده کنید.