با +۵۰ تا از اصطلاحات سینمایی آشنا شوید
هنر هفتم با بیش از 120 سال سابقه اگر چه در میان دیگر هنرها بسیار جوان است، اما به عنوان یکی از پرمخاطب‌ترین واحتمالا فراگیرترین هنرها شناخته می شود.
آشنایی با مفاهیم واصطلاحات مربوط به فیلم و سینما به تماشاگر کمک می‌کند که بیشتر با هنر هفتم آشنا شود. از این رو در این مقاله فهرستی از مفاهیم و اصلاحات پرکاربرد در سینما که به حوزه‌های مختلفی از جمله کارگردانی، فیلمبرداری، صدابرداری و… تقسیم می‌شود جمع‌آوری شده و به صورت مختصر توضیحی در مورد آنها ارائه می‌گردد.
| ردیف | اصطلاح سینمایی | توضیح کوتاه |
|---|---|---|
| 1 | اتالوناژ | تصحیح رنگ و نور در تدوین نهایی برای هماهنگی تصاویر. |
| 2 | اسکوپ | فرمت پرده‌عریض برای نمایش سینمایی با نسبت تصویر گسترده‌تر. |
| 3 | آنونس | ویدئوی کوتاه تبلیغاتی برای معرفی و جذب مخاطب به فیلم. |
| 4 | آیریس | قطعه‌ای در دوربین برای تنظیم نور ورودی. |
| 5 | ایستمن کالر | سیستم رنگی در فیلم‌سازی برای جایگزینی تکنیک‌های قدیمی‌تر. |
| 6 | اینسرت | نمای کوتاه برای برجسته کردن جزئیات خاص در صحنه. |
| 7 | فلش‌بک | نمایش صحنه‌ای از گذشته در طول داستان فیلم. |
| 8 | برداشت | فیلمبرداری یک صحنه از شروع تا قطع دوربین. |
| 9 | برداشت طولانی | فیلمبرداری بدون قطع یک صحنه طولانی. |
| 10 | برداشت مجدد | تکرار فیلمبرداری به‌علت نقص یا عدم رضایت کارگردان. |
| 11 | برش (کات) | قطع سریع از یک نما به نمای دیگر در تدوین. |
| 12 | بک‌گراند | عناصر پس‌زمینه صحنه که فضای داستان را تقویت می‌کنند. |
| 13 | بوم | میله‌ای برای نگه‌داشتن میکروفون جهت ضبط صدای بازیگران. |
| 14 | پال (PAL) | استاندارد پخش تلویزیونی با سرعت ۲۵ فریم در ثانیه. |
| 15 | پاناویژن | فرمت فیلمبرداری با نگاتیوهای ۷۰ میلیمتری برای پرده‌عریض. |
| 16 | پرده‌عریض | نوعی فرمت سینمایی با نسبت طول به عرض بزرگتر. |
| 17 | پلان (نما) | کوچک‌ترین واحد فیلمبرداری از شروع تا قطع دوربین. |
| 18 | پن | حرکت افقی دوربین روی محور ثابت به سمت چپ و راست. |
| 19 | پن شلاقی | حرکت سریع پن با ایجاد تصویر محوی. |
| 20 | پوزیتیو | نسخه مثبت فیلم از روی نگاتیو. |
| 21 | تایتل | نوشته‌های روی تصویر برای توضیحات اضافی درباره داستان. |
| 22 | تیتراژ | بخش ابتدایی یا انتهایی فیلم برای معرفی عوامل تولید. |
| 23 | تراولینگ | حرکت دوربین به سمت جلو یا عقب روی ریل. |
| 24 | ژانر | دسته‌بندی فیلم‌ها بر اساس موضوع و سبک، مانند کمدی یا درام. |
| 25 | دکوپاژ | تقسیم صحنه به نماهای مختلف با تعیین جزئیات فیلمبرداری. |
| 26 | میزانسن | چیدمان و ترتیب تمامی عناصر صحنه برای ایجاد فضای خاص. |
| 27 | کلوزآپ | نمای نزدیک از چهره یا جزئیات مهم شخصیت‌ها. |
| 28 | لانگ شات | نمای دور برای نمایش کلی صحنه و محیط پیرامون شخصیت‌ها. |
| 29 | اکستریم کلوزآپ | نمای بسیار نزدیک از جزئیات خاص چهره یا شیء. |
| 30 | لوکیشن | محل یا مکانی که فیلمبرداری در آن انجام می‌شود. |
| 31 | فلاش فوروارد | نمایش صحنه‌ای از آینده برای ایجاد تعلیق در داستان. |
| 32 | دیزالو | محو شدن تدریجی یک نما و ظاهر شدن نمای دیگر. |
| 33 | فیداین | شروع تدریجی تصویر از تاریکی به روشنایی. |
| 34 | فیداوت | محو تدریجی تصویر به تاریکی، معمولاً در پایان صحنه. |
| 35 | تدوین | چیدمان نماها برای ایجاد روایت داستان. |
| 36 | تراولینگ درونی | حرکت دوربین به سمت موضوع برای ایجاد نزدیکی. |
| 37 | دالی زوم | حرکت دوربین با زوم همزمان برای جلوه خاص. |
| 38 | نورپردازی | تنظیم نور برای ایجاد حس و فضای خاص صحنه. |
| 39 | POV (نمای زاویه دید) | نمایی از زاویه دید یکی از شخصیت‌ها برای ایجاد همذات‌پنداری. |
| 40 | سکانس پلان | فیلمبرداری یک سکانس در یک برداشت بدون قطع. |
| 41 | آرک نوری | نور سفید و قوی برای صحنه‌های بزرگ. |
| 42 | پرده آبی/سبز | پس‌زمینه‌ای که برای جلوه‌های ویژه با تصویر جایگزین می‌شود. |
| 43 | اکشن | دستور کارگردان برای شروع حرکت و بازی بازیگران. |
| 44 | اپیزود | بخشی مستقل یا مرتبط در یک فیلم یا سریال چندقسمتی. |
| 45 | تیلت | حرکت عمودی دوربین به سمت بالا یا پایین. |
| 46 | آیریس این | باز شدن تدریجی تصویر از مرکز صحنه به سمت بیرون. |
| 47 | اینترکات | تکنیک تدوین برای جابجایی بین صحنه‌های مرتبط. |
| 48 | سناریو | طرح کلی داستان فیلم بدون جزئیات فنی. |
| 49 | مونتاژ | توالی سریع نماها برای نمایش گذر زمان یا تغییرات. |
| 50 | استوری بورد | پیش‌نمایش تصویری از صحنه‌های مهم فیلم قبل از فیلمبرداری. |
| 51 | صداگذاری | افزودن صداها و موسیقی در مرحله پس‌تولید برای تقویت حس داستان. |
۱ – اتالوناژ:
به اصلاح رنگ و نور فیلم، در مرحله‌ی پایانی تدوین می‌گویند که در آن نور و رنگِ تصاویر به گونه‌ای همسان اصلاح می‌شوند.
۲ – اسکوپ
فیلم پرده‌عریض سینمایی است و در هنگام نشان دادن در تلویزیون، به‌صورت تصویری با قاب سیاه در بالا و پایین دیده می‌شود.
۳ – آنونس
فیلم کوتاهی که برای معرفی و تبلیغ یک فیلم تهیه می‌شود.
۴ – آیریس
آیریس یا دیافراگم، قطعه‌ای تعبیه‌شده در دوربین فیلمبرداری و عکاسی است که ساختمانی چون عنبیه‌ی چشم دارد و میزان نوردهی به نگاتیو را کنترل می‌کند.
۵ – ایستمن کالر
نوعی نسخه‌ی منفی فیلم رنگی است که پس از تکنی‌کالر و برای رفع نقایص آن ابداع شد. در تکنیک تکنی‌کالر به علت استفاده از سه نوار فیلم، دوربینی سنگین‌تر و بزرگتر از دوربینهای عادی قابل استفاده بود. همچنین سهولت کار و ارزانی و امکان چاپ در تمامی لابراتورهای چاپ رنگی از دیگر مزایای ایستمن کالر است.
۶ – اینسرت
تصویر کوتاهی که رابط دو تصویر دیگر است.
۷ – بازگشت به گذشته (فلش بک)
نمایش صحنه‌های اتفاق‌افتاده در گذشته که در حال حاضر نشان داده می‌شوند.
۸ – برداشت
به فیلمبرداری از یک صحنه، برداشت می‌گویند که می‌تواند نمایی چندثانیه‌ای یا چنددقیقه‌ای باشد. برداشت ممکن است بارها تکرار شود.
۹ – برداشت طولانی
نمای طولانی یا سکانسی که بدون قطع در یک برداشت گرفته شود.
۱۰ – برداشت مجدد
فیلمبرداری مجدد از صحنه‌ای که مورد قبول کارگردان واقع نشده است. ممکن است بخاطر ایراد در بازی، گفتگو، نور، صدا و ورود غیرمنتظره‌ی افراد به کادر و یا هر ایراد غیرقابل‌پیش‌بینی دیگر، برداشت مجدد صورت گیرد.
۱۱ – برش (قطع یا کات)
قطع صحنه یا نما، اصطلاحی است تدوینی (مونتاژی) که با برش راشها در نهایت فیلم توسط مونتاژگر براساس دکوپاژ آماده می‌شود.
۱۲ – بک‌گراند
صداها، اجسام و مناظری را که درعمق تصویر دیده یا شنیده می‌شوند بک‌گراند می‌گویند.
۱۳ – بوم
میله‌ی قابل انعطافی است که میکروفون را بر سر آن نصب می‌کنند و برای صدابرداری به کار می‌رود. کاربرد آن نزدیک ساختن میکروفون به بازیگران در حال گفتگو یا منابع صدایی مختلف است.
۱۴ – پال
نوعی سیستم ضبط و پخش ویدیویی که اکنون در ایران استفاده می‌شود.
۱۵ – پاناویژن
نوعی روش فیلمبرداری برای نمایش بر روی پرده‌ی عریض است که بر روی فیلم نگاتیو 70 میلیمتری انجام می‌گردد. سپس این نگاتیو یا روی فیلم پوزیتیو 70 میلیمتری نمایش داده می‌شود یا از طریق عدسی آنامورفیک روی فیلم 35 میلیمتری چاپ می‌گردد. در نهایت فیلم 35 میلیمتری به وسیله عدسی دیگری منبسط و روی پرده نمایش تابانده می‌شود.
۱۶ – پرده‌عریض
پرده‌عریض به ابعاد تصویری گفته می‌شود که در مقایسه با استاندارد تصویر 35 میلیمتری که 33/1 به 1 است (اگر طول تصویر 33/1 متر باشد عرض آن 1 متر خواهد بود) دارای استاندارد آمریکایی یعنی 85/1 به 1 است.
۱۷ – پلان (نما)
از لحظه‌ی روشن شدن دوربین فیلمبرداری تا لحظه‌ای که کارگردان کات می‌دهد، یک پلان شکل می‌گیرد. پلان گاهی در برداشتی بسیار بلند انجام می‌گیرد که به آن «سکانس پلان» گفته می‌شود. هر صحنه از یک یا چند پلان تشکیل شده است.
۱۸ – پن
حرکت دوربین بر محور ثابت به سمت راست وچپ، مانند آدمی که ثابت ایستاده و با گردش سر حول محور گردن، به سمت راست یا چپ نگاه می‌کند. این نگاه ممکن است نرم و آرام یا تند و سریع باشد.
۱۹ – پن شلاقی
چرخش سریع دوربین از نقطه‌ای به نقطه‌ی دیگر که در اثر آن تصویر ناواضحی از صحنه یا صحنه‌ها به چشم تماشاگر می‌آید. این تمهید معمولا برای نقطه‌گذاری در فیلمهای خاصی به کار می‌رود.
۲۰ – پوزیتیو
نسخه‌ی مثبت از فیلم، که در لابراتوار از روی نگاتیو (منفی) تهیه می‌شود و تصویر واقعی سوژه است.
۲۱ – تایتل
هر نوشته‌ای که روی تصویر می‌آید.
۲۲ – تیتراژ
قسمت ابتدا و انتهای برنامه که به معرفی برنامه و عوامل ساخت می‌پردازد.
۲۳ – تراولینگ
حرکت دوربین به جلو یا عقب صحنه بر روی ریل را تراولینگ می‌گویند.
۲۴- ژانر
دسته‌بندی فیلم‌ها بر اساس موضوع، سبک و فضای داستان. هر ژانر ویژگی‌های خاص خود را دارد، مانند ژانرهای کمدی، درام، اکشن، ترسناک، علمی‌تخیلی، و غیره. ژانرها برای مخاطب نوع و مضمون کلی فیلم را مشخص می‌کنند.
۲۵-دکوپاژ
مرحله‌ای که کارگردان صحنه‌ها را به نماهای مختلف تقسیم می‌کند و تعیین می‌کند که هر نما شامل چه زاویه‌ای از دوربین، چه نوع نورپردازی و چه حرکتی باشد. این مرحله نقشه‌ای دقیق برای فیلمبرداری ارائه می‌دهد.
۲۶-میزانسن
اصطلاحی فرانسوی که به چیدمان و ترتیب تمامی عناصر در صحنه، از جمله بازیگران، نورپردازی، دکور و حرکت‌های دوربین اشاره دارد. میزانسن در ایجاد حس و فضای خاص در فیلم بسیار تاثیرگذار است.
۲۷-کلوزآپ (نمای نزدیک)
نمایی که عمدتاً چهره بازیگر یا جزئیات مهمی را در کادر نزدیک به نمایش می‌گذارد تا احساسات و واکنش‌های شخصیت برجسته شوند.
۲۸-لانگ شات (نمای دور)
نمایی که صحنه و محیط پیرامون شخصیت‌ها را به طور کامل نشان می‌دهد و برای ارائه فضای کلی داستان و موقعیت مکانی به کار می‌رود.
۲۹-اکستریم کلوزآپ (نمای خیلی نزدیک)
نمای بسیار نزدیک که بر روی جزئیات خاص مانند چشم‌ها، لب‌ها یا دست‌ها تمرکز می‌کند تا تاثیری عمیق و دراماتیک به صحنه بدهد.
۳۰-لوکیشن
محل یا مکانی که فیلمبرداری در آن انجام می‌شود. لوکیشن می‌تواند داخلی (مثلاً داخل یک خانه) یا خارجی (مثلاً خیابان یا طبیعت) باشد.
۳۱-فلاش فوروارد
نمایش صحنه‌ای از آینده در طول داستان فیلم برای ایجاد حس تعلیق یا اشاره به رویدادهای آتی. این تکنیک برای جذب مخاطب و ایجاد انتظار استفاده می‌شود.
۳۲-دیزالو
افکتی در تدوین که به آرامی تصویر یک نما محو می‌شود و تصویر نمای دیگر جایگزین آن می‌شود. این افکت برای نشان دادن تغییر زمان یا مکان استفاده می‌شود.
۳۳-فیداین
شروع تدریجی تصویر از تاریکی به روشنایی، به‌ویژه در آغاز صحنه. این افکت می‌تواند برای آغاز یک صحنه جدید و جلب توجه مخاطب استفاده شود.
۳۴-فیداوت
محو شدن تدریجی تصویر تا تاریکی، که معمولاً در پایان صحنه یا فیلم رخ می‌دهد و برای ایجاد پایان طبیعی یا تغییر صحنه استفاده می‌شود.
۳۵-تدوین
فرآیندی که در آن نماها به ترتیب منطقی کنار هم قرار می‌گیرند تا روایت داستان ساخته شود. تدوین به فیلم ریتم و انسجام می‌بخشد. برای آشنایی بیشتر با تدوین فیلم، می توانید مقاله مربوط به آن را در آنی بین بخوانید.
۳۶-تراولینگ درونی
حرکت دوربین به سمت موضوع با استفاده از دالی یا ریل که برای ایجاد حس نزدیک شدن به موضوع به کار می‌رود.
۳۷-دالی زوم
حرکتی که در آن دوربین با استفاده از دالی به جلو یا عقب حرکت می‌کند و همزمان لنز زوم می‌شود. این حرکت جلوه خاصی به صحنه می‌دهد و معمولاً برای ایجاد حس سرگیجه یا تغییرات احساسی استفاده می‌شود.
۳۸-نورپردازی
یکی از مهم‌ترین عناصر فیلمبرداری است که شامل تنظیم نورها و زاویه‌های تابش آنها می‌شود تا حس و فضای صحنه شکل گیرد.
۳۹-POV (نمای زاویه دید)
نمایی که از زاویه دید یکی از شخصیت‌ها فیلمبرداری می‌شود و به مخاطب احساس می‌دهد که از دید شخصیت به صحنه نگاه می‌کند.
۴۰-سکانس پلان
یک سکانس که بدون قطع در یک برداشت طولانی فیلمبرداری می‌شود. این تکنیک چالش‌برانگیز است و نیاز به هماهنگی کامل بین بازیگران و تیم فیلمبرداری دارد.
۴۱-آرک نوری
نورپردازی خاصی که معمولاً در صحنه‌های بزرگ یا با نیاز به نور زیاد استفاده می‌شود و نوری سفید و قوی به صحنه می‌تاباند.
۴۲-پرده آبی یا سبز
پس‌زمینه‌ای که در هنگام فیلمبرداری استفاده می‌شود و در مرحله پس‌تولید با تصاویر دیگر جایگزین می‌شود. این تکنیک برای ایجاد جلوه‌های ویژه یا تغییر مکان کاربرد دارد. از این تکنیک در ساخت تیزر تبلیغاتی نیز استفاده می شود.
۴۳-اکشن
دستور کارگردان برای شروع حرکت و بازی بازیگران و فیلمبرداری. این واژه به عنوان ژانر نیز به کار می‌رود و به فیلم‌هایی اشاره دارد که شامل صحنه‌های پویای مبارزه و تعقیب هستند.
۴۴-اپیزود
بخشی از یک فیلم یا سریال چندقسمتی که دارای داستان مستقل یا متصل به قسمت‌های دیگر است.
۴۵-اسکوپ سینمایی
تصویری پرده‌عریض که در قالب‌های بزرگتر نمایش داده می‌شود و معمولاً برای فیلمهای حماسی و تاریخی به کار می‌رود.
۴۶-تیلت
حرکت دوربین در محور عمودی به سمت بالا یا پایین. این حرکت برای برجسته کردن عظمت یا موقعیت صحنه و سوژه به کار می‌رود.
۴۷-آیریس این
باز شدن تدریجی دریچه‌ی دوربین به سمت بیرون که باعث می‌شود صحنه به‌آرامی دیده شود و برای معرفی صحنه استفاده می‌شود.
۴۸-بوم صدابرداری
میله‌ای که میکروفون روی آن نصب می‌شود و برای ضبط صدای بازیگران بدون ورود به کادر استفاده می‌شود.
۴۹-اینترکات
تکنیکی در تدوین که در آن بین دو یا چند صحنه مرتبط جابجا می‌شود و برای ایجاد تداوم زمانی یا ایجاد تعلیق استفاده می‌شود.
۵۰-سناریو
طرح کلی داستان و وقایع فیلم که به‌صورت خلاصه و بدون جزئیات فنی نگاشته شده است و برای تیم تولید به عنوان راهنما عمل می‌کند.
۵۱-مونتاژ
قرار دادن سریع و متوالی نماها برای ایجاد حس خاص یا نشان دادن گذر زمان، مانند مراحل آماده‌سازی یا پیشرفت در طول داستان.
۵۲-استوری بورد
تصویری پیش‌نمایش از صحنه‌های مهم فیلم که پیش از شروع فیلمبرداری کشیده می‌شود و به کارگردان و تیم تولید کمک می‌کند جزئیات هر صحنه را قبل از فیلمبرداری تجسم کنند.
۵۳-صداگذاری
افزودن صداهای محیط، موسیقی، و افکت‌های صوتی به فیلم که در مرحله پس‌تولید انجام می‌شود و به تقویت حس و فضای داستان کمک می‌کند.